HAZRILIK
1.Yavuz” sözcüğü eskiden “kötü,
hırsız” anlamını taşırken daha sonra “yiğit, kahraman” anlamını karşılar duruma
gelmiştir ki bu, anlam iyileşmesi vardır
Çok eskiden “emek” sözcüğü “acı,
eziyet” anlamlarını içerirken günümüzde “bir işin yapılması için harcanan beden
gücü” anlamını yüklenmiştir.
Dilimizdeki davar sözcüğü her türlü
“mal ve varlık”ı karşılarken günümüzde yalnızca “koyun” ve “keçi” türündeki
hayvanları karşılayacak biçimde kullanılmaktadır.
“Tütün” sözcüğü eskiden “duman”
anlamında kullanılırken bugün “Nikotin içeren yapraklı bitki” anlamında
kullanılmaktadır. Görüldüğü üzere sözcük, anlam değişmesine uğramıştır. Geçmişte
“kolay, değersiz, hakir” anlamında kullanılan “ucuz’ sözcüğü, şimdilerde
genellikle, “pahalı karşıtı, düşük fiyatlı” anlamında
kullanılmaktadır.
“Canavar” sözcüğü başlangıçta “canlı,
yaşayan, hayvan” gibi anlamlan karşılamıştır. Fakat zamanla olumsuz bir anlam
karşılar hâle gelmiştir. Demek ki bu sözcükte anlam kötüleşmesi
vardır.
2.İnsan
sürekli değişen ve gelişen bir varlıktır. Bu yüzden kendini geliştirirken
etrafındaki değişimlerden de etkilenir. Bu etkileşim hem davranış olarak hem de
düşünce olarak kendini gösterir.
İnsan, yaşamını
dünya görüşüne ve hayta bakış açısına göre düzenler. Dolayısıyla dünya
görüşünüzün değişmesi yaşamınızın da değişmesi demektir. Bu etkileşim dilde de
kendini gösterir. Türkler İslamiyet’i kabul etmeden önce Uygur ve Göktürk
alfabelerini kullanmışlar, İslamiyet’in kabulü ile Arap alfabesine geçmişlerdir.
Bu alfabe değişikliği ve dünya görüşünün değişimi aynı zamanda yaşam tarzının da
değişmesine sebep olmuştur.
XXX Evet, dil canlı bir varlık olduğu için dildeki
kelimeler zamanla kendi anlamlarını kaybedip yeni anlamlar kazabilir. Hazırlık
kısmında buna örnekler verildi.
Evrak
sözcüğü Arapçada sayfalar anlamına gelirken bu sözcük dilimize girdikten sonra
değerli kağıt anlamını kazanmıştır. Kol sözcüğü ilk başta vücudun bir bölümü ,
bir organ anlamı taşırken daha sonra yan anlamlar kazanmıştır.
Örnek:
Savaşta adamın kolu kesildi.( ilk anlam)
Ordu dört koldan düşmana saldırdı.
Kapının kolunu
kıramayınca sinirlendi.
Nehrin burada ayrılan
kolları birkaç kilometre sonra yeniden
birleşiyor.
XXX yavlak: sözcüğü metinde gayet anlamında
kullanılmıştır.
XXX kamu kelimesi şiirde halk, toplum
anlamında kullanılmıştır.
??? urı oglın ve kız oglın ifadelerinde oğlan tabiri
hem erkek hem kız çocuğunu ifade için kullanılıyordu. Bu gün bu sözcük yerine
evlat tabiri kullanılıyor.
??? oğlan kelimesinin bugün “erkek çocuk”
anlamında kullanılmaktadır.
*****Bir
sözcüğün anlattığı varlık, nesne ya da eylemin ancak bir bölümünü, bir türünü
anlatır duruma gelmesine anlam daralması denir.
****
metinde anlam değişmesine uğramış kelimler: yavlak, er, kamu,
Er: Bu
sözcük erkek, yiğit
anlamları da içerse de bugün daha çok asker anlamında
kullanılmaktadır.
2.Etkinlik:
“Dalga”
Bu haber
dalga dalga bütün yurda yayıldı.
Arkadaşıyla dalga geçen
öğrenciyi öğretmeni fena azarladı.
Piyasalardaki dalgalanma
yatırımcıları korkuttu.
Ekonomi
dalgalı bir seyir izliyor.
Son
dalgada on kişi daha tutuklandı.
“Ödül”
Ödül; bir
başarı karşılığında verilen armağan, mükâfat.
Bir
iyiliğe karşılık olarak verilen armağan, mükâfat.
Bilim,
sanat, yazın spor gibi alanlarda başarılı görülenlere verilen
armağan.
Anlam
Genişlemesi (Yan Anlam)
Kimi
sözler, başlangıçta bir eylemi ya da varlığı karşılarken zaman içerisinde başka
kavramları da karşılayacak biçimde kullanılmasın anlam genişlemesi
denir.
ANLAMA VE
YORUMLAMA
3.Etkinlik:
Kelime
Eski Anlamı Yeni
Anlamı
Üzmek:
kırmak, kesmek
üzüntü vermek.
yavuz: fena,
kötü, perişan, hırsız yiğit, kahraman
emek: sıkıntı,
acı 1 . bir işin yapılması için
harcanan
beden ve kafa gücü 2 . uzun ve
yorucu, özenli çalışma
canavar: can taşıyan,
canlı masallarda sözü geçen yırtıcı hayvan;
acımasız,
kötü ruhlu, zalim (kimse).
Beni bu günlerde çok
üzüyorsun.
Yavuz hırsız ev sahibini
bastırır.
Emek olmayınca yemek
olmaz.
Bu canavarlığı kim yapmış
olabilir?
????...............
Yavuz” sözcüğü eskiden “kötü, hırsız”
anlamını taşırken daha sonra “yiğit, kahraman” anlamını karşılar duruma
gelmiştir ki bu, anlam iyileşmesi vardır
Çok eskiden “emek” sözcüğü “acı,
eziyet” anlamlarını içerirken günümüzde “bir işin yapılması için harcanan beden
gücü” anlamını yüklenmiştir.
Davar: Dilimizdeki davar sözcüğü her türlü
“mal ve varlık”ı karşılarken günümüzde yalnızca “koyun” ve “keçi” türündeki
hayvanları karşılayacak biçimde kullanılmaktadır.
“Tütün” sözcüğü eskiden “duman” anlamında
kullanılırken bugün “Nikotin içeren yapraklı bitki” anlamında kullanılmaktadır.
Görüldüğü üzere sözcük, anlam değişmesine uğramıştır.
Ucuz: Geçmişte “kolay, değersiz, hakir”
anlamında kullanılan “ucuz’ sözcüğü, şimdilerde genellikle, “pahalı karşıtı,
düşük fiyatlı” anlamında kullanılmaktadır.
Canavar : “Canavar” sözcüğü başlangıçta
“canlı, yaşayan, hayvan” gibi anlamlan karşılamıştır. Fakat zamanla olumsuz bir
anlam karşılar hâle gelmiştir. Demek ki bu sözcükte anlam kötüleşmesi
vardır.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
1-2.sorular:
Çok anlamlılık:
Bir sözcüğün ilk başta
tek bir anlam taşırken zaman içinde başka anlamları karşılamasına çok anlamlılık
denir.
Örneğin
temel anlamı “sert şeyleri vurarak veya ezerek parçalamak” olan kırmak
sözcüğünün zaman içinde 10’dan fazla anlam kazandığını
görmekteyiz.
Ayrıca
“geçmek” sözcüğü,
“Elindeki
kitabı bırakıp diğer odaya geçti.” cümlesinde “bir yerden başka bir yere gitmek”
anlamında,
“Seven,
yârinden geçer mi?” cümlesinde “bırakmak, vazgeçmek”
anlamında,
Anlam Genişlemesi :
Kimi sözler,
başlangıçta bir eylemi ya da varlığı karşılarken zaman içerisinde başka
kavramları da karşılayacak biçimde kullanılmasına anlam genişlemesi
denir.
Örneğin,
“yağlı” sözcüğü “yağı çok olan” anlamını taşır. Bu, yağlı sözcüğünün temel
anlamıdır.
“Yağlı bir
müşteri görse hemen ellerini ovuşturur.” cümlesinde “varlıklı, zengin” anlamında
kullanılmıştır.
“Böyle
yağlı bir iş hiç kaçırılır mı?” cümlesinde ise “yağlı” sözcüğü, “çok fazla
zahmet çekmeden, bol kazanç sağlayan” anlamında kullanılmıştır. Görüldüğü gibi
“yağlı” sözcüğü anlam genişlemesi yoluyla yeni anlamlar
kazanmıştır.
3.Bir
sözcüğün anlattığı varlık, nesne ya da eylemin ancak bir bölümünü, bir türünü
anlatır duruma gelmesine anlam daralması;
Kimi sözler, başlangıçta bir eylemi ya da varlığı karşılarken zaman içerisinde
başka kavramları da karşılayacak biçimde kullanılmasına da anlam genişlemesi denir.
4. Aşağıdaki cümlelerde
verilen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız.
D
D
Y
Y
D
D
5.B ANLAM
DARALMASI
6.
Aşağıdaki kelimelerden hangisinde anlam değişmesi
görülmez?
A) Kurt
B) Hatun C) Ödül D) Kişi E)
Yavuz
7.
D) Kâğıt
artıkları
bu yazının tamamı http://yeniedebiyat.blogspot.com.tr/ sitesinden alınmıştır.
0 Yorumlarınız