10. Sınıf Edebiyat Sayfa 104 - 105 Soruları ve Cevapları ( Biryay Yayınları )

Sayfa 104

Okuduğunuz metnin olay örgüsü, aşağıdaki tabloda karışık olarak verilmiştir. Tablonun sol tarafındaki kutucukların içine, doğru sıralamayı gösteren numaraları yazınız.e

	HakTeala, Deli Dumrul'un sözünühoşkarşılamadığıiçin Azrail'e onun canınıalmasınıemreder.
	Deli Dumrul, kuru bir çayın üstüne köprüyaptırır. Geçenden otuz akçe, geçmeyenden ise döve döve kırk akçe alır.
	Deli Dumrul Azrail'le karşılaşınca dili tutulur.
	Deli Dumrul'un duasıAllahuteala'ya hoşgelir. Azrail'e; Deli Dumrul, yerine başka bir can bulur-sa onun canınıbağışlayacağınıbildirir.
	Azrail, Deli Dumrul'a canınıalmaya geldiğini söyler. Deli Dumrul, ona yalvarır ancak çaresiz olduğunuanlar.
	Deli Dumrul, köprünün yanına konmuş bir oba görür. Bu obanın yiğidinin öldüğünü duyan Deli Dumrul Azrail'e meydan okur.
	Deli Dumrul, Allah'ın birliğine inanır ve ona yalvarır.
	Deli Dumrul, can istemek için önce babasına gider ancak olumsuz cevap alır.
	Boynu bükülen Deli Dumrul, eşine gider. Kendisinin yerine canını vermesini ister.
	Deli Dumrul'un sözü Hak Teala'ya hoş gelir. Azrail'e, Deli Dumrul'un anasının ve babasının canını almasını, eşlere de yüz kırk yıl ömür vermesini emreder.
	Deli Dumrul, sonra anasına gider. Ancak anasıda canını veremeyeceğini söyler.
	Deli Dumrul'un eşi, onun için canını vermeyi kabul eder. Fakat Azrail geldiğinde Deli Dumrul Allahuteala'ya yalvarır: Alırsan ikimizin canını beraber al. Bırakırsan ikimizin canını beraber bağışla.
	Dedem Korkut gelip dua eder. DELİ DUMRUL SIRASIYLA OLAY ÖRGÜSÜ: Deli Dumrul’un kuru çayın üzerine bir köprü yaptırması Deli Dumrul’un köprüden geçenlerden para alması Köprünün yamacına bir obanın gelmesi Obadan bir delikanlının vefat etmesi Deli Dumrul’un Azrail’e kafa tutması Azrail’in Deli Dumrul’un karşısına çıkması Deli Dumrul’un Azrail kapışması ve yenilmesi Deli Dumrul’un Allah’a bağışlanması için yalvarması Deli Dumrul’un canı karşı can bulması için annesi ve babasından can istemesi Deli Dumrul’a eşinin can vermesi Allah’ın Deli Dumrul’un Anne ve babasının Deli Dumrul yerine canlarını alması Deli Dumrul ve eşinin ömürlerinin uzaması Dede Korkut’un gelip dua etmesi

1. a. Metnin yapısını oluşturan ögeleri aşağıdaki şemaya yazınız.

Metnin yapısını oluşturan ögeler
CEVABI: olay örgüsü, yer, zaman ve kişiler metnin yapısını oluşturur.

b. Metnin yapısını oluşturan ögeler arasında nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız.
Metnin yapısını oluşturan ögeler birbiriyle uyumludur.Metindeki kişiler, olay, zaman ve mekan bir bütünlük oluşturmuştur. Verilmek istenen mesaja uygun kişiler, zaman, mekan ve olaylar seçilmiştir. Bu da hikâyenin ilgi çekiciliğini arttırmıştır.

Sayfa 105

Aşağıdaki tabloda, metindeki kişilerin adları verilmiştir. Bu kişilerin özelliklerini ve olay örgüsün-deki işlevlerini tablonun ilgili bölümlerine yazınız.

Kişiler	Özellikleri	Olay örgüsündeki işlevleri
Deli Dumrul	Güçlü kuvvetli, gözü pek biridir. İnanç noktasında biraz zayıftır. Azrail’e kafa tutabilir. Ama yaptıklarından pişman olup kusurlarını da gören biridir. Deli Dumrul’un üzerinden kahramanlık ve pişmanlık kavramları verilmeye çalışılmıştır.	Başkahraman
Azrail	Melek, Deli Dumrul’a Allah’ın gönderdiği kişi, Deli Dumrul’u yenip ona ders vermek için gönderilmiş vazifeli.	yardımcı kişi
DeliDumrul'un anası	Kendi canından oğlu  için vazgeçemeyen kişidir	yardımcı kişi
Deli Dumrul'un babası	Kendi canından oğlu için vazgeçemeyen biridir.	yardımcı karakter
Deli Dumrul'un karısı	Vefalı, kocası için canını vermekten çekinmeyen biri.	yardımcı karakter
Dedem Korkut	Hikayelerde kendisine akıl danışılan,çocuklara ad koyan bilge bir kişilik

2.   a. Olayların geçtiği mekân, dünya üzerinde herhangi bir yer midir? Bu mekân, olay örgüsün-
de anlatılanların gerçekleşmesi için uygun mudur? Açıklayınız.
Okuduğumuz metinde mekan  tam olarak belli değildir. Köprü, Deli Dumrul ile Azrail’in 
kaşılaştıkları ev mekanlar olarak verilmiş ama bunlar betimlenmemiştir.Mekanlar anlatrılanların gerçekleşmesi için uygundur.

b.Mekânın nasıl anlatıldığını metinden örneklerle belirtiniz.

c.Olayların oluşumunda mekânın işlevini söyleyiniz.
Mekan olayların geçtiği yer  işlevine sahiptir.

3.      Metindeki kişiler, zaman ve mekân arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Metindeki kişiler, olay, zaman ve mekan bir bütünlük oluşturmuştur. Verilmek istenen 
mesaja uygun kişiler, zaman, mekan ve olaylar seçilmiştir. Bu da hikâyenin ilgi 
çekiciliğini arttırmıştır.

Sayfa 105

4.      Metindeki olayların geçtiği zaman, yeryüzünde saat ve dakikayla ölçülebilen bir zaman dilimi midir? Zamanın özelliklerini ve nasıl anlatıldığını belirtiniz.

Zaman olarak da tam bir ifade yoktur. Akşam, sabah, biraz sonra gibi zaman ifadeleri kullanılmıştır.

a.  Dede Korkut Hikâyelerinin yazıya geçirildiği dönemi belirtiniz.
15.yy

b.  Metnin temasını söyleyiniz.
KAHRAMANLIK

c.  Metnin temasıyla yazıya geçirildiği dönem arasındaki bağlantıyı açıklayınız.

Metinin teması ile yazıldığı dönemle doğrudan ilişkilidir. Kahramanlığın bilek gücüyle gösterilmesi, eşkıyalıkların olması, göçerlerin bulunması eserin oluştuğu dönemin özellikleridir.

ç. Metnin temasının evrensel özelliğe sahip olup olmadığını tartışınız. Ulaştığınız sonucu kısaca belirtiniz.

Metnin teması evrenseldir. Çünkü her millette kahramanlık teması çok sık işlenir.

a.  Oğuz Türkleriyle ilgili bilgilerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

b.  Metinde anlatılan olayların, Oğuzlarla ilişkisini nedenleriyle açıklayınız. Bunların olay örgüsü etrafında bir araya nasıl getirildiğini söyleyiniz.
Oğuz Türklerinin düşmanları ve kendi aralarındaki mücadelelerini anlatan destansı hikâyelerdir.

Metnin anlatıcısı ve anlatıcının bakışaçısı aşağıdakilerden hangisidir? İşaretleyerek belirtiniz.

I.      Her şeyi bilen bir anlatıcı (İlahî bakışaçısı) (CEVABI BU ŞIK)

II.     Olayların kahramanıolan anlatıcı(kahraman bakışaçısı)

III.    Olup biteni tarafsızca aktaran anlatıcı(gözlemci bakışaçısı)